حکمت 108

کد مطلب:106809 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:156

گنجینه کتابخانه » معارف نهج البلاغه » نهج البلاغه »»» فهرست کتاب

حکمت 108

[صفحه 504]

امام (ع) چون سهل بن حنیف انصاری، كه از گرامی ترین اشخاص نزد آن حضرت بود، پس از بازگشت از جنگ صفین، در كوفه از دنیا رفت، امام (ع) پس از وفات او فرمود: تهافت: تكه تكه افتاد، و این مبالغه در فزونی مصائب و گرفتاریی است كه به امام (ع) و دوستانش می رسد، (اگر كوتاهی مرا دوست بدارد هر آینه از هم بپاشد). سیدرضی می گوید: معنای این سخن آن است كه این آزمون بر او سخت می گیرد، پس غمها بر او روآور می شوند، و این كار نشدنی است مگر با پرهیزگاران، نیكوكاران و برگزیدگان نیك كردار، این سخن امام (ع) مانند آن عبارت است كه فرمود: (من احبنا اهل البیت فلیستعد للفقر جلبابا) یعنی هر كس ما خانواده را دوست دئارد باید برای پوشیدن لباس فقر آماده شود. و بر معنای دیگری نیز توجیه كرده اند كه جای گفتار آن نیست. عبارت: من احبنا... یعنی این جملتها لها). 5- هیچ همنشیےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےے

ےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےے

ےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےےت كه انسان خود را آشنا شدی، و بدیهی است كه آنچه همنشین گفته می شود، بهتر از حسن خلق نیست، زیرا فایده و نتیجه همنشینان دیگر، آن است كه از همنشینی و دوستی آنها، خوشخویی بیاموزیم، و خوشخویی كه خود، نتیجه ی همنشینی است، ارزشمندتر از مقدمه ی آن است كه ای بسا این نتیجه از آن

به دست نیاید، بنابراین چیزی شبیه و نظیر آن نیست. 6- هیچ ارثی مانند ادب نیست، اندكی پیش، بیان و توضیح این جمله گذشت. 7- هیچ رهبری چون توفیق یافتن در كارها وجود ندارد، و چون توفیق عبارت از فراهم آمدن وسایل و شرایط چیزی است به طوری كه تمام آنها باعث دست یابی به آن هدف است ناگزیر برای انسان رهبری برای رسیدن هدفهایش مانند توفیق- در زود رساندن به هدف- وجود ندارد. 8- هیچ تجارتی مانند كار شایسته نیست، كلمه ی: (تجاره) را از آن رو برای كار شایسته استعاره آورده است كه همچنان كه تجارت مستلزم سود است، كار شایسته نیز باعث خیر است. و چون ارزش تجارت به ارزش نتیجه و سود آن وابسته است، پس هر چه سود ارزشمندتر باشد ارزش تجارت بیشتر است، و چون سود این تجارت اجرو مزد دائمی آخرت است كه بالاتر از آن سودی نیست، پس تجارت عمل شایسته نیز در بین تجارتها نظیر ندارد. 9- هیچ سودی همچون اجر و مزد الهی نیست، مطلب روشن است. 10- هیچ پرهیزگاریی مانند توقف در برابر كار شبهه ناك نیست، گاهی پارسایی را به توقف در برابر كارهای خلاف و حرام تفسیر می كنند. و چون خودداری از انجام كارهای شبهه ناك چه در جهت حلال بودن و چه در حرام بودن، از بالاترین نوع پار

سایی است و از همه بیشتر به وسیله آن می توان از محرمات دوری كرد بنابراین، هیچ یك از دیگر انواع پارسایی نظیر آن نمی باشد. 11- هیچ پارسایی مانند پرهیز از حرام نیست. چون به پرهیز از حرام دستور و فرمان داده اند و انجام واجب، پایین تر از دیگر انواع زهد است، بنابراین پرهیز از حرام همانند فضیلت واجب بر مستحب، برترین نوع پرهیز است. 12- هیچ آگاهیی همچون اندیشیدن در كار نیست، یعنی همچون علمی كه از راه اندیشه به دست می آید و این سخن نسبت به آن چیزی است كه ادعا كنند علم است، از قبیل حفظ سخن دیگران، احادیث، شرح حال بزرگان و امثال اینها و نیز فراگرفتن علومی كه از حواس حاصل می شوند، زیرا علم فكری و عقلی، كلی و اشرف است، و حكمی كه شارع می كند و همچنین خطیب در خطبه می آورد نیز جنبه ی كلی دارد. و مقصود از اندیشیدن، اندیشه در چیزهایی است كه سزاوار آن است از قبیل آفرینش آسمانها و زمین و آنچه خداوند آفریده، و نیز عبرت گرفتن از آنهاست. و نام اندیشیدن و تفكر را بر علمی كه از راه تفكر به دست می آید، اطلاق نموده است، از باب اطلاق اسم سبب بر مسبب و ممكن است مقصود امام (ع)، علم به نحوه ی اندیشیدن و آن قوانینی باشد كه رعایت آنها اندیشه

را از گمراهی نگاه می دارد. 13- هیچ عبادتی مانند انجام واجبات نمی باشد چون اینها واجبند و امر واجب از غیر واجب ارزشمندتر است. 14- هیچ ایمانی همسان شرم و بردباری نیست، هیچ ایمانی به پایه آن ایمانی كه با شرم و بردباری تكمیل شده، نمی رسد، و این همان چیزی است كه این دو فضیلت را چنان كه گذشت، شرف بخشیده است، و اینها را بر ایمان از باب مجاز و اطلاق اسم لازم بر ملزوم به كار برده است. 15- هیچ والایی همانند فروتنی نیست، چون والایی و بزرگی از جمله نیكیها و فضیلتهاست فروتنی نسبت به بیشترین چیزهایی كه سبب خیرات می گردند، والاتر و ارزشمندتر است، همانطوری كه قبلا نیز بیان شده است. 16- هیچ شرافتی به پای دانش نمی رسد، كه نام ملزوم را بر لازم از باب مجاز اطلاق فرموده است، روشن است كه علم بالاترین كمالات است و هیچ شرافتی همانند شرافت آن نیست. 17- هیچ پشتوانه ای مطمئن تر از مشورت با دیگران، یعنی محكمتر و قویتر از آن نیست. و شرح این سخن در عبارت: و لا ظهیر كالمشوره، گذشت. باید توجه داشت كه حكم در بسیاری از این كمالات به اعتبار موارد اكثریت است و هدف امام (ع) تشویق و ترغیب به عقل، تدبیر، تقوی، خوشخویی، ادب، توفیق به وسیله ی توجه ب

ه خدا در كارها، عمل شایسته، اجر و مزد الهی، ایستادگی در برابر كار شبهه ناك، پارسایی در حرام، اندیشه و مواظبت بر واجبات، فراهم آوردن شرم و بردباری، فروتنی و آگاهی و مشورت در امور، می باشد.

صفحه 504.